Lekarze „dusz”, czyli jak źle muszę się czuć, żeby pójść do psychiatry lub psychoterapeuty

Mądrość ludowa, ugruntowane przekonania społeczne, przekazy rodzinne przekonują, że ludzie dzielą się na tych, którzy mają silną psychikę i słabą. Bycie silnym psychicznym jest oczywistym powodem do dumy. Bo człowiek „silny” radzi sobie z życiem, a „słaby” się załamuje. 

Między innymi dlatego wiele osób uważa wizytę u specjalisty zajmującego się zdrowiem psychicznym, za porażkę. Boją się też osądu lub oceny. Warto jednak wiedzieć jak wygląda wizyta u poszczególnych specjalistów, czego się spodziewać i oczekiwać. Ale również dlatego, żeby utrzymać obraz siebie jako silnego.

Do kogo i gdzie się udać?

Pomocą w obszarze życia psychicznego w Polsce zajmują się psychiatrzy, psychoterapeuci oraz psycholodzy. W wielu krajach tego typu wsparcia można również oczekiwać od pracowników socjalnych lub health workers, którzy mają odpowiednie wykształcenie i przygotowanie. To, którego specjalistę wybierzemy, zależy od tego, jak się czujemy, funkcjonujemy, co widzą nasi bliscy i co sami rozumiemy jako zasadniczy problem.

Psycholodzy oferują doraźne wsparcie psychologiczne i zajmują się przede wszystkim poradnictwem. Zdarza się, że psycholog oferuje psychoterapię, co nie jest jednak właściwe. Studia psychologiczne nie przygotowują do prowadzenia psychoterapii. Jednocześnie kontakt z psychologiem, rozmowa w nieoceniającej i bezpiecznej atmosferze, może być bardzo pomocna i wspierająca. Jeśli więc tylko taka forma wsparcia jest nam dostępna, warto ją rozważyć.

Pomoc głębszą, prowadzącą do długotrwałych i głębokich zmian, oferują psychoterapeuci. Oprócz studiów psychologicznych (lub innych, np. pedagogiki, pielęgniarstwa), powinni również odbyć całościowe, zwykle czteroletnie. szkolenie psychoterapeutyczne w wybranym przez siebie nurcie teoretycznym. Dodatkowo każdy psychoterapeuta powinien odbyć własną psychoterapię, której długość, głębokość i forma zależą od szkolenia. Różne badania i różna ich metodologia pokazują, że podobną skuteczność przynoszą wszystkie orientacje terapeutyczne. Dyskusja na ten temat ciągle trwa, ale warto wiedzieć, że jakiegokolwiek terapeutę wybierzmy (psychoanalitycznego, psychodynamicznego, Gestalt czy pracującego kognitywno-behawioralnie), mamy szansę uzyskać podobną pomoc i skutek.

Dla pacjenta ważne jest jak się czuje z danym terapeutą, czy może otwarcie rozmawiać, czy czuje się zrozumiany. Nie zawsze wszystko w relacji terapeutycznej od początku układa się pomyślnie, jednak wartość jest w możliwości rozmowy z terapeutą o trudnościach. Dobra terapia nie jest terapią „gładką”, bez wątpliwości, pytań. Ważne, żeby o nich rozmawiać z terapeutą, ponieważ w relacji terapeutycznej odtwarzają się trudności pacjenta z życia codziennego. Przepracowanie ich w terapii jest najlepszym sposobem na ich usunięcie.

W Polsce zawód psychologa i psychoterapeuty w zasadzie nie jest regulowany prawnie, co może skutkować różnorodnymi nadużyciami. Wybierając terapeutę warto dowiedzieć się, czy i gdzie odbywa szkolenie oraz czy poddaje swoją pracę superwizji. Zwykle te informacje znajdują się na stronach internetowych psychoterapeutów lub ośrodków, w których pracują.

Psychoterapeuta nie musi mieć certyfikatu, żeby móc prowadzić psychoterapię, zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem, ale powinien być w trakcie lub ukończyć szkolenie psychoterapeutyczne, co wiąże się z uczestnictwem z zajęciach teoretycznych, superwizji oraz własnej terapii. Każdy psychoterapeuta bez certyfikatu powinien być w regularnej psychoterapii.

Pomoc psychoterapeuty można uzyskać w Poradniach Zdrowia Psychicznego, na oddziałach dziennych szpitali psychiatrycznych, specjalistycznych poradniach oraz gabinetach prywatnych. Nie jest regułą, że na wizytę u specjalisty pracującego w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia trzeba czekać kilka miesięcy. Wiele zależy od kontraktu, który dana poradnia ma podpisany z NFZ. W poradniach państwowych również powinni być zatrudnieni wysoko wykwalifikowani terapeuci, przygotowani do pracy z osobami doświadczającymi różnorodnych trudności.

Farmakoterapia jest konieczna w przypadku najcięższych chorób psychicznych, ale osoby doświadczające depresji czy lęków również korzystają z tej formy pomocy. Leki wypisuje jedynie lekarz: rodzinny, kardiolog, jednak po leki związane z trudnościami w obszarze życia psychicznego najlepiej udać się do psychiatry. Będzie miał najszerszą wiedzę na temat dostępnych preparatów oraz odpowiednio je dobierze.

Farmakoterapia oraz psychoterapia nie stoją w opozycji wobec siebie. Nie jest też tak, że na psychoterapię idzie się, kiedy leki nie wystarczają lub odwrotnie. Są to komplementarne formy pomocy, czasami przynoszące pacjentowi ulgę, kiedy są stosowane jednocześnie.

Psychiatrzy zatrudnieni się zwykle w szpitalach oraz większości ogólnych przychodni, prywatnych i funkcjonujących w oparciu o państwową służbę zdrowia.

Większość klinik leczenia niepłodności zatrudnia psychologów. Warto skorzystać z często bezpłatnej wizyty. Może się okazać, że pojedyncza wizyta będzie wystarczająca lub otworzy gotowość do bardziej regularnej pracy w gabinecie terapeutycznym.

Czego się spodziewać

Unikamy sięgnięcia po pomoc psychologiczną z rożnych powodów; jednych jesteśmy świadomi, innych nie. Nie idziemy do psychoterapeuty czy psychiatry ze wstydu, obawy przed osądem, niezrozumieniem, ze złości, że nie potrafimy sobie sami pomóc. Nierzadko zdarza się, że na pierwszej wizycie pacjent płacze lub zachowuje się w inny sposób, którego się nie spodziewał lub który go zawstydza. Wynika to z napięcia i stresu. Terapeuci oraz psychiatrzy mają tego świadomość, nie jest to dla nich zaskakujące i nie powinno budzić zdziwienia.

Pierwsze sesje terapeutyczne zwykle mają na celu zebranie wywiadu o pacjencie, poznanie jego historii życiowej, przyjrzenie się jego funkcjonowaniu i trudnościom, wzajemne poznanie się. Ustala się też tak zwany kontrakt terapeutyczny, a więc umowę między terapeutą a pacjentem, dotyczącą między innymi czasu, miejsca i długości spotkań, zasad płatności oraz odwoływania sesji. W przypadku psychoterapii regularność jest bardzo ważna; w leczeniu psychiatrycznym również, ale wizyty nie są rzadsze. Dobrze jednak mieć jednego lekarza, który będzie nas znał i do którego będziemy mieli zaufanie.