Jeśli się leczyć, to u najlepszych. Wiadomo. Jeśli wybrać dentystę, to najlepszego. Kardiologa, dermatologa, pediatrę też trzeba wybrać możliwie najlepszego i „nie za miliony”. Dlaczego miałoby być inaczej z wyborem psychologa.? W zasadzie wydaje się, że wybór psychologa jest nawet trudniejszy, a osoba, do której trafimy, powinna spełniać jeszcze wyższe wymagania. Decyzja o wizycie u lekarza jest zwykle znacznie łatwiejsza niż decyzja o wizycie u psychologa, a w razie niepowodzenia łatwiej poszukać innego specjalisty.
Spis treści:
- Jaka jest różnica między psychologiem a psychoterapeutą
- Czy psychoterapeuta/psycholog to zawód medyczny?
- Kompetencje dobrego psychoterapeutę?
Decyzja o wizycie u psychologa rzadko kiedy jest łatwa. Przede wszystkim jest podejmowana pod wpływem jakiegoś rodzaju dyskomfortu lub cierpienia. Trzeba więc dostrzec wcześniej potrzebę znalezienia pomocy i zgodzić się na nią. Potem trzeba się przełamać – mówimy o najbardziej osobistych sprawach obcej osobie. Wiele osób czuje wówczas, że poniosło porażkę – nie potrafi sobie poradzić samodzielnie. Inni wpadają w złość i rozczarowanie, myśląc o tym, że mają płacić za możliwość rozmowy, a przecież to to samo co rozmowa z kimś z przyjaciół lub rodziny (Spoiler alert – to zupełnie nie to samo, ale ten temat jeszcze poruszymy).
Wreszcie koszty. Do lekarza idziemy co jakiś czas. Terapia to proces, który trwa. Tym samym jest to duże zobowiązanie finansowe i czasowe. Przynajmniej raz w tygodniu, przez bliżej nieokreślony czas, trzeba będzie pojawiać się w gabinecie. Tym bardziej więc chciałoby się trafić od razu do właściwej osoby.
Psycholog a psychoterapeuta
Pierwsze wyzwanie pojawia się już na etapie podstawowego pytania: psycholog czy psychoterapeuta? W powszechnym przekonaniu pojęcia te często stosowane są zamiennie. Jednak kompetencje psychologów i psychoterapeutów są zasadniczo inne. Psycholog może diagnozować i prowadzić wstępne wywiady, jego/jej praca może przypominać działania terapeutyczne, ale psycholog nie może prowadzić psychoterapii. Psychoterapeuta z kolei to osoba, która zwykle ukończyła psychologię (ale może też być lekarzem, pielęgniarką czy nawet nauczycielką – przynajmniej, dopóki nie reguluje tego ustawa) i ukończyła co najmniej 2 rok całościowego szkolenia psychoterapeutycznego w jednym z pięciu nurtów.
Bezpieczniej więc udać się od razu do psychoterapeuty.
To jednak nie jest zawód medyczny
Kolejny kłopot z wyborem właściwej osoby polega na tym, że jednak nie możemy o psychoterapii myśleć w kategoriach czysto medycznych. Cześć środowiska terapeutycznego, skupionego głównie wokół osób pracujących kognitywno-behawioralnie, chciałaby, żeby paradygmat psychoterapii funkcjonował jako dziedziny w medycynie. Można by wówczas korzystać z tak zwanych narzędzi naukowych do oceny skuteczności terapii, a terapeuci pracowaliby w bardziej zunifikowany sposób. Innymi słowy wszyscy myślelibyśmy i pracowali bardzo podobnie. Jednak jest to wizja nierealna i w gruncie rzeczy szkodliwa, redukująca terapię do technik.
Dlatego też szukając dla osoby dorosłej dobrego psychologa lub psychoterapeuty, nie możemy myśleć o tym jak o kolejnej wizycie u lekarza.
„Porozmawiam z kolegą. Będzie taniej”
W zwykłych, codziennych relacjach uczestniczą co najmniej dwie osoby, z których każda wnosi coś własnego. Jest to relacja równa – w tym sensie, że obie osoby mogą chcieć zajmować się własnymi sprawami, na równi uczestniczyć w rozmowie. A nawet jeśli jedna z osób dominuje w danej konwersacji, ponieważ tego potrzebuje, to jednak nie jest to sytuacja, która może trwać.
Dodatkowo obie osoby mają własne przekonania i własne zdanie na dany problem. Zamiast więc móc swobodnie rozmawiać o swoich kłopotach, ostatecznie zawsze trzeba przyjąć czyjąś perspektywę, zmierzyć się z cudzym zdaniem. Tym bardziej, że bliskich osób nie chcemy martwić ani złościć. Będziemy więc bardziej skłonni przyjąć czyjąś perspektywę lub dobre rady.
W psychoterapii jest inaczej. W gabinecie staramy się stworzyć warunki, w których pacjent może swobodnie mówić i myśleć. Terapeuta próbuje nie narzucać własnych przekonań. Z tego też powodu terapeuci nie pracujący kognitywno-behawioralnie nie proponują pacjentom ćwiczeń czy prac domowych, co nie znaczy, że proces terapeutyczny kończy się wraz z momentem zakończenia sesji. W gabinecie rozmowa skupia się na pacjencie, nie jest więc równą wymianą poglądów i przekonań.
Relacja pacjent-terapeuta jest wyjątkowa i znacząco różni się od innych. Przede wszystkim skupiona jest na pacjencie, a terapeuta sięga po swoją wiedzę, doświadczenie i superwizję, by pacjenta w jego lub jej zdrowieniu wspomóc.
Kompetencje dobrego psychoterapeutę?
Decydując się do wybór psychologa dla dorosłych, ale również dla dziecka lub młodzieży, dobrze jest sprawdzić jego/jej kompetencje. „Kompetencje” w przypadku psychoterapeuty odnoszą do jego/jej wykształcenia bazowego oraz szkolenia terapeutycznego. Na dziś nie ma obowiązku ani też prawa, które nakazywałoby psychoterapeutom bycie również psychologami. Co więcej, zdania co do tego, jak ważne są studia psychologiczne w późniejszej pracy terapeutycznej, są podzielone. Niemniej terapeuta musi mieć wyższe wykształcenie. Musi również mieć ukończony – lub być w trakcie – całościowego szkolenia psychoterapeutycznego w jednym z pięciu głownych nurtów: psychodynamiczno-psychoanalitycznym, humanistyczno-doświadczeniowym, systemowym, integratywnym lub kognitywno-behawioralnym. Czasami terapeuci w swoich opisach piszą, że „są w trakcie certyfikacji”. Oznacza to, że ukończyli część teoretyczną (zwykle 4-letnią) całościowego szkolenia i kontynuują naukę, której efektem ma być zdanie egzaminu certyfikacyjnego.
Większość terapeutów przechodzi własną terapię, a swoją pracę poddaje regularnej superwizji u certyfikowanych superwizorów. Dla wielu terapeutów są to sprawy oczywiste. Niemniej praktyka pokazuje, że bywa różnie, zwłaszcza z uczestnictwem w kosztownych superwizjach.
Słowo podsumowania
Wybór „psychologa” nie jest łatwy. A może nie jest to sprawa aż tak skomplikowana, jak nam się na początku wydaje? Przypomnijmy, że warto szukać psychoterapeuty, który ukończył całościowe szkolenie, najlepiej w jednym z pięciu głównych nurtów. Każdy z tych nurtów ma bardzo podobną skuteczność. Dalej są już sprawy bardziej indywidualne, które również odpowiadają za to, czy dana terapia lub nawet konsultacje będą pomocne. Ważne jest to, na jakim etapie życia zgłasza się pacjent, jak silne i utrwalone są objawy, czy terapeuta i pacjent będą w stanie zbudować przymierze terapeutyczne i wiele innych.
Pamiętajmy, że sama decyzja o wizycie u psychologa jest już ważna i cenna. Można różnie rozwiązywać swoje kłopoty, można je dodatkowo komplikować, można unikać, można pójść w nałóg, który przyniesie chwilową ulgę. Ale można też myśleć i rozmawiać. I to właśnie oferuje terapia. Nie jest cudownym środkiem, czasem zawodzi, rozczarowuje, ale daje unikalną szansę na rozwój.